Raporty z badań
|
Rozumieć lepiej, widzieć wyraźniej. Raport z badania ankietowego dotyczącego edukacji globalnej w edukacji wczesnoszkolnej
Gosia Świderek
Wydanie pierwsze
Łódź 2019
liczba stron: 52
publikacja dostępna wyłącznie w wersji elektronicznej
współfinansowana w ramach polskiej współpracy rozwojowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP w 2018 i 2019 r.
Pobierz raport
|
Streszczenie
W opinii nauczycieli wczesnoszkolnych edukacja globalna jest potrzebna i konieczna. Choć obowiązująca podstawa programowa kształcenia ogólnego dla pierwszego etapu edukacyjnego praktycznie nie zawiera treści edukacji globalnej, to większość nauczycieli jest przekonana, że nie należy zwlekać z jej wprowadzaniem do zajęć dla najmłodszych uczniów. Aż 95% ankietowanych uważa, że edukacja globalna jest potrzebna – to wnioski z raportu Ośrodka Działań Ekologicznych „Źródła” pt. „Rozumieć lepiej, widzieć wyraźniej. Raport z badania ankietowego dotyczącego edukacji globalnej w edukacji wczesnoszkolnej” wydanego w 2019 r.
Raport stanowi zbiorczą analizę wyników badania przeprowadzonego w ramach realizowanego przez Ośrodek Działań Ekologicznych „Źródła” projektu „Źródła skutecznej edukacji globalnej”. Celem badania jest analiza postaw nauczycielek i nauczycieli wczesnoszkolnych wobec edukacji globalnej. Rozpoczynając projekt mieliśmy świadomość, że edukacja globalna na tym etapie edukacyjnym nie jest wystarczająco rozpowszechniona. Nauczycielki i nauczyciele na wyższych etapach edukacyjnych mają dostęp do znacznie większej ilości materiałów, projektów czy oferty szkoleniowej na ten temat. Warto zauważyć, że elementów edukacji globalnej zabrakło w obowiązującej podstawie programowej dla pierwszego etapu edukacyjnego, a co za tym idzie (jak potwierdza realizowana równolegle analiza podręczników do pierwszego etapu edukacyjnego ), treści tych praktycznie nie ma w podręcznikach zgodnych z nową podstawą. Można przypuszczać, że w związku z zapisami podstawy programowej zagadnienia edukacji globalnej nie będą zbyt często pojawiać się w kształceniu i w doskonaleniu nauczycieli.
Wychowawcza rola edukacji wczesnoszkolnej jest nie do przecenienia w kształtowaniu postaw i wartości istotnych z punktu widzenia edukacji globalnej. Nie możemy pogodzić się z niedocenianiem tego etapu kształcenia w procesie kształtowania odpowiedzialnego, empatycznego, uczciwego, otwartego na inność, zaangażowanego obywatela świata. Zintegrowana forma kształcenia na pierwszym etapie edukacyjnym w dużym stopniu sprzyja wprowadzaniu zagadnień edukacji globalnej przez wiązanie wiedzy osobistej dziecka z wiedzą szkolną. Pobudza aktywność poznawczą dzieci, rozwija ich umiejętności społeczne, wpływa na samodzielne odkrywanie, doświadczanie, tworzenie i konstruowanie w ten sposób zasobów wiedzy. Obok integracji metodycznej, czynnościowej i psychicznej, duże znaczenie w edukacji globalnej odgrywa integracja treściowa, ułatwiająca poznawanie rzeczywistości zgodnie z tym, jak dzieci popostrzegają świat – w sposób całościowy i wszechstronny. Zintegrowany proces edukacji ułatwia eksplorację świata, zdobywanie nowych doświadczeń i interakcję z otoczeniem, a uczeń samodzielnie buduje wiedzę o nieustannie zmieniającej się rzeczywistości.
Pierwsze lata szkoły i sposób w jaki nauczyciele prowadzą ucznia, znacząco wpływają na rozwój osobowości dziecka oraz jego stosunek do świata i innych ludzi. Jest to czas, kiedy wychowawca odgrywa olbrzymią rolę w życiu dziecka. Wyposaża je, równolegle z jego bliskimi, w fundamenty zasad moralnych, kształtując jego system wartości. Dlatego też tak ważne jest, by dotrzeć do nauczycielek i nauczycieli z ideami edukacji globalnej, zaciekawiać tą tematyką oraz motywować do włączania jej treści w proces uczenia.
Aby móc skutecznie działać w zakresie upowszechniania edukacji globalnej na pierwszym etapie edukacyjnym (a także ułatwić działanie innym organizacjom i instytucjom), postanowiliśmy przeprowadzić badanie, którego wynikiem jest raport „Rozumieć lepiej, widzieć wyraźniej. Raport z badania ankietowego dotyczącego edukacji globalnej w edukacji wczesnoszkolnej”. W toku badania chcieliśmy dowiedzieć się, jak edukacja globalna postrzegana jest przez nauczycieli. Jak definiują samo pojęcie, w jakim stopniu jej treści pojawiają się w nauczaniu wczesnoszkolnym, jakie mają doświadczenia we włączaniu edukacji globalnej do realizacji podstawy programowej, czy czują się kompetentni do jej włączania, z jakich materiałów korzystają i czym się kierują, wybierając pomoce, a także jakiego wsparcia oczekują. Badanie realizowane było od 19 października do 19 grudnia 2018 roku wśród nauczycielek i nauczycieli klas I-III szkół podstawowych z obszaru całego kraju.
Wnioski z badania są optymistyczne. Choć obowiązująca podstawa programowa kształcenia ogólnego dla pierwszego etapu edukacyjnego praktycznie nie zawiera treści edukacji globalnej, to większość nauczycielek jest przekonana, że nie należy zwlekać z jej wprowadzaniem do zajęć dla najmłodszych uczniów. Aż 95% respondentek uważa, że edukacja globalna jest potrzebna. Jedna trzecia z nich sądzi, że jej treści, wartości i postawy są bardzo ważne w nauczaniu wczesnoszkolnym, należy więc wprowadzać tę tematykę jak najwcześniej. 38% ankietowanych twierdzi, że wiele tematów edukacji globalnej warto i można poruszać na pierwszym etapie edukacyjnym. Co dziesiąta nauczycielka jest zapaleńcem, co oznacza, że intensywnie interesuje się tematyką globalną, aktywnie uczestniczy w różnych projektach, szkoleniach, kursach. Prawie wszystkie deklarują, że zagadnienia edukacji globalnej uznają za ciekawe. Pomimo dużego zainteresowania tematyką globalną, tylko 2% nauczycielek uważa, że ma duże przygotowanie merytoryczne do tematu analizowanego w badaniu. Na obecnym etapie 37% nauczycielek wczesnoszkolnych deklaruje, że w swojej pracy dydaktycznej porusza zagadnienia edukacji globalnej. Na pytanie „Czy w prowadzonych zajęciach porusza pani zagadnienia z zakresu edukacji globalnej?”, 54% ankietowanych odpowiedziało „raczej tak”. Spośród osób, które zadeklarowały wprowadzenie takich zagadnień do zajęć, aż 38% stara się jak najczęściej wplatać je do codziennych lekcji, a edukacja globalna gości na ich zajęciach na stałe. Najczęściej poruszane tematy to prawa człowieka i dziecka, zdrowie i jakość życia na świecie, dostęp do wody i innych zasobów naturalnych oraz różnorodność kulturowa. Dla ankietowanych nauczycielek nie ma tematów zbyt trudnych czy kontrowersyjnych. Tylko cztery zagadnienia są poruszane przez mniej niż połowę nauczycielek. Są to: pomoc rozwojowa, migracje i uchodźstwo, globalne współzależności oraz zrównoważony rozwój. Z dużym niepokojem odnotowujemy, że większość nauczycielek nie zdaje sobie sprawy, jak istotne jest we współczesnym świecie uświadamianie istnienia zjawisk i współzależności łączących ludzi oraz miejsca. Nie dość, że współzależności globalne należą do najrzadziej podejmowanych tematów, to zagadnienie zostało również uznane za najmniej ważne. Zaledwie co trzecia nauczycielka (zarówno spośród tych, które podejmują wymieniony temat, jak i tych, które tego nie robią) uważa, że jest to bardzo ważna kwestia. Rezygnacja z pokazywania, jak ludzie i kraje wpływają na siebie nawzajem, to rezygnacja z kluczowego tematu edukacji globalnej. Zagadnienie to pozwala przecież uczennicom i uczniom w dłuższej perspektywie zrozumieć procesy rządzące światem, rozwija poczucie wpływu na sytuację w innych częściach świata oraz pozwala uświadomić sobie, jaka odpowiedzialność spoczywa na każdym z nas.
|
Nieobecny świat. Edukacja globalna w podręcznikach. Raport z analizy podręczników do edukacji wczesnoszkolnej
Anna Chomczyńska-Czepiel
Wydanie pierwsze
Łódź 2019
liczba stron: 106
publikacja dostępna wyłącznie w wersji elektronicznej
współfinansowana w ramach polskiej współpracy rozwojowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP w 2018 i 2019 r.
Pobierz raport
|
Streszczenie
Raport z analizy występowania edukacji globalnej w podręcznikach szkolnych dla pierwszego etapu edukacyjnego powstał w wyniku analizy podstawy programowej oraz dostępnych na rynku serii wydawniczych podręczników szkolnych skierowanych do pierwszego etapu edukacyjnego (analizie poddano podręczniki wraz z ćwiczeniami, programy nauczania oraz niektóre poradniki metodyczne) pod kątem występowania w nich edukacji globalnej, a także jakości i treści przekazów słownych oraz wizualnych zamieszczonych w podręcznikach. Niniejsza praca jest również wynikiem wieloletniej praktyki naszego zespołu w realizowaniu edukacji globalnej w klasach I-III oraz wspieraniu nauczycieli w przekazywaniu niestereotypowej wiedzy o świecie, a także tworzeniu materiałów dydaktycznych i scenariuszy zajęć skierowanych do nauczycieli edukacji początkowej.
W większości poddanych analizie podręczników edukacja globalna nie występuje w ogóle. Spośród wszystkich 249 analizowanych podręczników treści oznaczone jako „mające charakter edukacji globalnej” zostały przez badaczy oznaczone w zaledwie 57 podręcznikach, z czego w części z nich odnotowane zdarzenia edukacyjne mają charakter epizodyczny i jednorazowy. Trudno się temu dziwić zważywszy na fakt, że nie jest ona wprost zawarta w podstawie programowej. Treści dotyczące nauki o świecie czy podstawowych informacji geograficznych zawarte w podstawie programowej, dedykowanej dla pierwszego etapu edukacyjnego, skupiają się na krajach należących do Unii Europejskiej. Jednak mimo kształtu dzisiejszej podstawy programowej niektórzy autorzy wprowadzili, niejako „nadprogramowo”, do podręczników wiedzę o świecie, wychodzącą poza granice Europy.
Analizie poddano 10 serii podręczników szkolnych dla klas pierwszych i drugich wraz z ćwiczeniami, zgodnych z obecną podstawą programową oraz dopuszczonych do użytku przez Ministerstwo Edukacji Narodowej, a także programy nauczania dla klas I-III oraz wybrane poradniki metodyczne i lektury. Analizowane materiały pochodziły z 8 wydawnictw: Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe, Nowa Era, Grupa Mac, Juka-91, WSiP, OPERON, Didasko oraz Fundacja Ekologiczna - Wychowanie i Sztuka „Elementarz”. Podręczniki do klas trzecich nie zostały objęte badaniem, gdyż w momencie realizacji analizy nie zostały one jeszcze wypuszczone na rynek – w roku szkolnym 2019/2020 uczniowie klas trzecich uczą się z podręczników wydanych na mocy poprzedniej podstawy programowej.
W podręcznikach znalazły się treści z zakresu edukacji międzykulturowej, opowiadające o kulturze, ludziach czy architekturze różnych krajów Globalnego Południa. W niektórych podręcznikach zamieszczono również treści wspierające budowanie szacunku i tolerancji, uważności na innych ludzi oraz zaciekawiające uczniów światem, różnymi kulturami, historią innych krajów, dorobkiem naukowym (wynalazkami) itp. W kilku podręcznikach pojawiają się również osoby o różnorodnych odcieniach skóry i rysach twarzy. Osoby te są bohaterami czytanek, członkami klas, częścią społeczności. Ich występowanie często nie jest szczególnie omawiane w podręcznikach – po prostu są. Tego typu zabiegi sprzyjają budowaniu postawy otwartości i tolerancji ponieważ nadają obecności osób o różnych cechach wyglądu fizycznego charakter normalności, sprawiają, że obecność takich osób w otoczeniu dzieci przestaje być „sensacją”. Przedstawianie świata wolnego od stereotypów i uprzedzeń jest szczególnie ważne w początkowych latach edukacji dziecka, gdyż dzieci w wieku wczesnoszkolnym zazwyczaj mają zbyt małą wiedzę o świecie, aby analizować treści zawarte w podręcznikach w sposób krytyczny, zatem przyjmują podany im obraz świata jako prawdziwy. Niestety cześć z pojawiających się w podręcznikach treści globalnych, zwłaszcza informacje dotyczące kultury i ludzi pochodzących z krajów Globalnego Południa, przedstawiona została w sposób stereotypowy i niezgodny z założeniami edukacji globalnej. Dlatego, w trosce o jakość edukacji dzieci w Polsce, opisując poszczególne zdarzenia edukacyjne, obok krytycznej analizy stereotypowych treści zamieszczamy również propozycje w jaki sposób można zmienić te treści, aby były one zgodne z wytycznymi edukacji globalnej.
Stan wiedzy o świecie jaki odbierają najmłodsi uczniowie polskich szkół na dzień dzisiejszy ma niestety charakter epizodyczny, przekazywany raczej w kontekście ciekawostek niż rzetelnej wiedzy, na dodatek często wiedzy opartej na stereotypach dotyczących mieszkańców, kultury i architektury omawianych krajów. Przekazujemy w Państwa ręce opracowanie, którego celem jest pomoc w dobieraniu przekazywaniu uczniom treści wolnych od stereotypów oraz dostarczających rzetelnej wiedzy o krajach Globalnego Południa.
Raport ten powstał w wyniku projektu „Źródła skutecznej edukacji globalnej” realizowanego w latach 2019-2020 przez Ośrodek Działań Ekologicznych „Źródła” i współfinansowanego przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych.
|
| |
| |
| |
|
|
|
Witamy na stronie tematycznej Ośrodka Działań Ekologicznych "Źródła" poświęconej edukacji globalnej.
Ostatnio realizowaliśmy projekt:
"Źródła skutecznej edukacji globalnej"
to nasz kolejny projekt, którego celem
było upowszechnianie i podnoszenie jakości EG na pierwszym etapie edukacyjnym (kl. I-III SP). Jest kontynuacją wcześniejszych działań stowarzyszenia poświęconych propagowaniu treści EG wśród najmłodszych.
W ramach projektu: przeprowadzimy badanie ankietowe dot. postaw nauczycieli wobec EG, analizę aktualnych podręczników dla klas I-III pod kątem zawartości treści EG, zorganizujemy roczną Szkołę Trenerów Edukacji Globalnej dla Najmłodszych, cykl kaskadowych szkoleń dla nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej z mniejszych miejscowości (w roku szkol. 2019/2020), zorganizujemy ogólnopolską konferencję poświęconą EG w nauczaniu wczesnoszkolnym w 2020 r.
Ponadto przygotujemy i wydamy 18 pakietów edukacyjnych na temat Celów Zrównoważonego Rozwoju oraz pięć bajek kamishibai uznanych polskich autorów literatury dziecięcej nt. bioróżnorodności, uchodźstwa, dostępu do wody, dostępu do edukacji oraz dostępu do żywności.
Czas realizacji: sierpień 2018 – kwiecień 2020 r.
|
| |
|
Ośrodek Działań Ekologicznych „Źródła”
ul. Zielona 27, 90-602 Łódź
tel. 42 632 81 18, kom. 507 575 535
e-mail: office@zrodla.org
www.zrodla.org
|
|
Projekt "Źródła skutecznej edukacji globalnej" jest współfinansowany w ramach polskiej współpracy rozwojowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP w latach 2018-2020.
|
|
Bezpłatny program do rozliczenia podatku
za rok 2023
jest już dostępny do pobrania ze strony
opp.zrodla.org
|
Uwaga! Ta strona używa cookie. Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na używanie cookie, zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.
|
|
|
| |
|
